Nhiều nền kinh tế tại châu Á vẫn nằm ngoài vòng xoáy lạm phát

Trong khi cả thế giới, đặc biệt là châu Âu và Mỹ đang quay cuồng trong cơn bão giá, lạm phát liên tục được dự báo tăng cao thì các nền kinh tế châu Á như Malaysia, Đài Loan hay HongKong vẫn “yên bình” với chỉ số lạm phát tương đối ổn định.

Làn sóng lạm phát phủ kín toàn cầu

Những dấu hiệu về lạm phát đã dần len lỏi vào khắp ngóc ngách cuộc sống. Người dân than phiền vì phí sinh hoạt tăng cao trong khi các nhà hoạch định chính sách nói rằng đó là hiện tượng toàn cầu. "Mọi quốc gia trên thế giới đều đang phải gánh chịu một phần lạm phát", Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu hôm 10/6, sau khi Mỹ công bố lạm phát tháng 5 cao nhất 40 năm.

Trong thực tế, giá các mặt hàng thiết yếu như nhiên liệu, phân bón, ngũ cốc đã có sự tăng giá đột biến sau khi khủng hoảng Ukraine nổ ra. Tuy nhiên không phải ở đâu sức nóng do lạm phát tạo ra cũng cùng chung “nhiệt độ”. Trong 42 nền kinh tế lớn được The Economist khảo sát, có tới 8 cái tên vẫn còn duy trì mức lạm phát dưới ngưỡng 4%. Và sáu trong tám cái tên đó thuộc về khu vực Đông hoặc Đông Nam Á.

Làn sóng lạm phát phủ kín toàn cầu

Một phần nguyên nhân được xác định là do sự lây lan của hai căn bệnh. Theo ước tính, dịch tả lợn châu Phi (giai đoạn 2018 - 2021) đã tàn phá đàn lợn ở Trung Quốc, và phải tiêu hủy tới 200 triệu con. Điều này khiến giá thị lợn ở Đông Á tăng mạnh, tuy vậy đã dần ổn định trở lại ngay sau đó.

Tại Trung Quốc, giá thịt lợn đã giảm hơn 21% vào tháng 5/2022 so với cùng kỳ năm ngoái. Chính yếu tố này đã tác động và làm giảm sức ép từ lạm phát lên chỉ số giá tiêu dùng của nước này.

Căn bệnh thứ hai - Covid-19 được xác định là nguyên nhân thứ hai giúp làm giảm sức ép do lạm phát gây ra cho nền kinh tế. So với châu Âu, châu Á chuyển sang sống chung với dịch chậm và chắc hơn so với phương Tây. Indonesia chính là một ví dụ điển hình. Đến tận ngày 22/3 năm nay nước này mới dỡ bỏ lệnh cách ly với du khách quốc tế.

Tại Malaysia, việc di chuyển và đi lại giữa các nước mới bắt đầu từ tháng 5 này. Riêng Đài Loan vẫn giữ thái độ thận trọng đến giờ phút này.

Nghiêm ngặt hơn, Trung Quốc vẫn tiếp tục áp đặt chế độ hạn chế di chuyển và tụ tập đông người của người dân ở bất cứ khu vực nào có xuất hiện ổ dịch. Điển hình, chiến dịch phong tỏa dập dịch của nước này dịp gần đây đối với Thượng Hải đã gây nên những cản trở rất lớn đến việc cung cấp hàng hóa của nền kinh tế và mức độ sẵn sàng chi tiêu của người tiêu dùng.

Lạm phát ở mức thấp chưa hẳn là niềm vui

Sự gián đoạn kép đối với cung và cầu trên lý thuyết có thể làm tăng giá của các mặt hàng, tuy nhiên, thiệt hại đối với tiêu dùng còn nặng nề và diễn ra dai dẳng hơn. Tháng 5 vừa qua là tháng thứ hai Thượng Hải bị đóng cửa, doanh số bán lẻ theo đó cũng giảm gần 10% so với năm ngoái trong khi sản xuất công nghiệp vẫn tăng đều - tăng thêm 0,7%.

Việc hạn chế du lịch xuyên biên giới cũng là con dao hai lưỡi tàn phá nền kinh tế HongKong và Macau - nơi phụ thuộc chính vào du khách đến từ đại lục. GDP của Macau trong 3 tháng đầu năm 2022 chỉ bằng một nửa cùng kỳ năm 2019. Vì vậy, lạm phát 1% cũng không được đánh giá là quá thần kỳ. Bên cạnh đó, Đông Á cũng không giống các nước khác trên thế giới. Lượng gạo tiêu thụ của họ thường cao hơn so với lúa mì. Do vậy, khi chiến dịch quân sự ở Ukraine nổ ra, giá lúa mì tăng cao 17% cũng chẳng gây ảnh hưởng đến họ quá nhiều.

Lạm phát ở mức thấp chưa hẳn đáng mừng

Ở bờ kia địa cầu, phương Tây ghi nhận mức lạm phát cao toàn cầu. Theo đó, các nhà hoạch định chính sách buộc phải ra tay can thiệp nhằm giảm chỉ số lạm phát xuống mức thấp nhất có thể. Tuy vậy, khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ Fed quyết định tăng 0,75 điểm phần trăm vào ngày 15/6 - nhanh hơn dự báo đã làm dấy lên những lo ngại về những biến động có thể xảy ra với nền kinh tế Đông Á.

Lãi suất cao hơn ở Mỹ sẽ tạo điều kiện thu hút dòng vốn toàn cầu, nhưng đồng thời cũng gây áp lực giảm đối với tiền tệ các nước châu Á. HongKong neo nội tệ vào USD trong khi Maucau lại neo theo Đô-la HongKong. Điều này bắt buộc các nền kinh tế trên phải tăng lãi suất một ngày ngay sau Fed. Cùng chung đà tăng, Malaysia và Đài Loan cũng đã tăng lãi suất năm nay, Indonesia - nơi có mức lãi suất ở ngưỡng 3,5% cũng dự báo tăng trong tháng tới - theo JPMorgan Chase.

Ngoài ra, hai quốc gia Indonesia và Malaysia đã thử nghiệm một giải pháp ít chính thống để đối phó với giá cả leo thang đó là cấm xuất khẩu một số mặt hàng, cụ thể: Indonesia cấm bán dầu cọ, Malaysia cấm xuất khẩu gà sống.

Những hành động trên của các nước này được cho là để đảm bảo an ninh lương thực trong nước, tạo nguồn cung dự trữ cho người dân của mình. Tuy vậy, chính sách này có thể trở nên phản tác dụng nếu giá giảm khiến nông dân địa phương cắt giảm số lượng. Đồng thời, những lệnh cấm vận như trên cũng làm trầm trọng thêm lạm phát ở những nơi khác trong khu vực, tiêu biểu có Singapore vốn phụ thuộc lớn vào nguồn cung gia cầm từ phía Malaysia. Một ngoại lệ cho xu hướng thắt chặt tiền tệ tiêu biểu là Nhật Bản. Tại cuộc họp 17/6 mới đây, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản nhắc lại cam kết mua nhiều trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm nếu cần để “cầm chân” lợi suất không vượt quá 0,25%. Chính phủ nước này quyết tâm bám sát mức trần này ngay cả khi lợi suất tương đương ở Mỹ đã tăng mạnh lên ngưỡng 3,2%. Chênh lệch lợi suất đã khiến cho đồng yen lao đọc không phanh, xuống mức thấp nhất so với tỷ giá USD kể từ năm 1998 đến nay.

Việc đồng yen yếu sẽ đẩy giá nhập khẩu lên cao, góp phần gây nên lạm phát ở Nhật. Trường hợp lạm phát kéo dài, mọi người sẽ kỳ vọng hơn vào việc tăng lương. Lúc này, lương tăng kéo theo giá tăng và vòng xoáy lạm phát dần hình thành.

Tại nhiều nơi ở châu Á, vòng xoáy lạm phát là một vấn đề đáng lo ngại. Tuy vậy, đây lại là điều mà các nhà hoạch định chính sách tìm kiếm từ lâu. Sau nhiều năm nhu cầu yếu và giá cả giảm, lạm phát đã trở nên thấp một cách nguy hiểm. Điều này khiến Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) khó có thể vực dậy nền kinh tế trong thời kỳ suy thoái. Tương tự các nước khác, Nhật Bản có lạm phát đôi chút nhưng BOJ lại mong muốn nhiều hơn thế.