Hàng loạt các công ty chứng khoán bị “tuýt còi” do vi phạm quy định liên quan đến cho vay ký quỹ

Chỉ trong tháng 9, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã liên tiếp đưa ra quy định “xử phạt” với một loạt các công ty chứng khoán liên quan đến lĩnh vực cho vay ký quỹ. Số tiền phạt lên tới hàng trăm triệu đồng.

Năm 2022 chứng kiến sự bùng nổ của thị trường chứng khoán khi có triệu tài khoản mở mới. Tính chung 8 tháng đầu năm, Việt Nam mở mới ròng gần 2,2 triệu tài khoản - cao gấp 2,6 lần cùng kỳ.

Nhu cầu cho vay ký quỹ (margin) trên thị trường tăng cao

Theo đó, nhu cầu cho vay ký quỹ (margin) trên thị trường cũng lớn dần lên về quy mô. Theo ước tính, dư nợ cho vay trên thị trường tính tới hết quý 2/2022, con số ước tính đã lên tới 150.000 tỷ đồng (tương đương gần 8,7 tỷ USD), giảm khoảng 50.000 tỷ đồng so với quý trước. Lưu ý một điều là con số này là số dư nợ không bao gồm cho vay 3 bên. Nếu tính thêm dư nợ từ cho vay 3 bên con số này có thể lớn hơn nhiều so với mức 150.000 tỷ đồng.

Cũng theo thống kê, trong số 150.000 tỷ đồng dư nợ cho vay có khoảng 140.000 tỷ đồng là dư nợ cho vay margin còn lại là ứng trước tiền bán. Dư nợ margin trên toàn thị trường ướng tính tăng giảm khoảng 42.000 tỷ đồng so với quý 1/2022.

Điều này làm nảy sinh cuộc đua tăng vốn tại các Công ty Chứng khoán nhằm đáp ứng nhu cầu margin của thị trường, giữ chân và thu hút nhà đầu tư, gia tăng doanh thu và lợi nhuận. Tuy vậy, hành động cho vay margin cũng để lộ ra nhiều mảng màu tối. Minh chứng là hàng loạt các vụ vi phạm về lĩnh vực cho vay giao dịch ký quỹ trong tháng 9 bị Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước phát hiện và xử lý. Cụ thể, ngày 21/9 UBCKNN đã ban hành quyết định xử phát đối với hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán đối với Công ty Chứng khoán KB Việt (KBSV) do vi phạm quy định về hạn chế giao dịch ký quỹ. Đơn vị này sau đó đã bị phạt 125 triệu đồng. Trước đó không lâu, vào 15/9 và 16/9 hai công ty chứng khoán là Chứng khoán VPS (VPS) và Chứng khoán Tiên Phong (TPS) cũng bị xử phạt 125 triệu đồng với lý do tương tự.

Loạt công ty chứng khoán bị xử phạt do vi phạm quy định về cho vay ký quỹ

Theo quy định hiện hành về hoạt động kinh doanh chứng khoán, tỷ lệ cho nhà đầu tư vay ký quỹ ban đầu do công chứng khoán quy định tuy nhiên không được cao hơn 50% tức tỷ lệ ký quỹ tối thiểu là 50%. Ngoài ra, Công ty chứng khoán chỉ có thể cho vay tối đa 2 lần vốn chủ số hữu. Thế nhưng không ít các công ty đã “lách luật” bằng cách cho vay vượt hạn mức trong kỳ hoạt động và chỉ đến cuối kỳ báo cáo với cơ quan quản lý mới đưa tỷ lệ cho vay trở về đúng với quy định. Thậm chí, không ít nhân viên tại Công ty Chứng khoán còn cho khách hàng vay vượt xa hạn mức (gọi là “đánh kho”), làm hình thành nên những nguy cơ tiềm ẩn cho cả bản thân Công ty Chứng khoán và nhà đầu tư.